Wojna wszystkich ze wszystkimi

Białoruś podczas okupacji niemieckiej w latach 1941-1944 stała się polem trzyletniej konfrontacji kilku racji państwowych i narodowych. Wszystkie walczące strony na miarę swoich możliwości zmuszały miejscową ludność do posłuszeństwa za pomocą terroru i przemocy. Grabież mienia należącego do mieszkańców stała się zjawiskiem powszechnym. Najwięcej ofiar przyniosło starcie dwóch totalitaryzmów – komunistycznego i faszystowskiego, z których każdy miał zwolenników wśród miejscowej ludności. Setki tysięcy ludzi było powiązanych z niemieckim systemem władzy okupacyjnej lub podziemiem sowieckim. Na froncie wojny domowej na Białorusi ginęło znacznie więcej ludzi niż podczas trwającej tu zbrojnej konfrontacji niemiecko-sowieckiej. Konfliktowi sowiecko-niemieckiemu towarzyszyły sprzeczności interesów polityków reprezentujących narodowe racje stanu - białoruskie, polskie, ukraińskie, rosyjskie, których konsekwencją były tysiące kolejnych ofiar. Okupacja i walka o przetrwanie wyzwoliły wśród zwykłych ludzi najprymitywniejsze instynkty. Tysiące młodych ludzi otrzymało z rąk hitlerowców ogromną władzę, którą często wykorzystywali przeciwko swoim rodakom i sąsiadom. Ci, którzy trafili do partyzantów, mieli wręcz polityczny i moralny nakaz ich fizycznej likwidacji. Lasy zaroiły się od różnych grup zbrojnych, których charakteru nie sposób określić. Znikła granica między bandytyzmem i działalnością z pobudek politycznych. Największe ofiary wojny ponosili ci, którzy chcieli jedynie przetrwać koszmar kolejnej okupacji.