Polityka polska i odbudowanie państwa

Odbudowanie państwa polskiego, jak to już powiedziałem, było nieuniknione, i po oderwaniu naszych ziem zachodnich od Prus inne rozwiązanie kwestii polskiej, niż ustanowienie niezawisłego państwa, było niemożliwe. Ale było możliwe stworzenie państwa bez tych ziem, państwa zaprzężonego z konieczności do służby po-tężnym Niemcom, nie mającego żadnych widoków na odzyskanie tych ziem, w których polskość byłaby w dalszym ciągu szybko likwidowana, dopóki by nie straciły one ostatecznie tytułu ziem polskich? A wtedy co?... Nawet ludzie, nie posiadający zbyt bogatej wyobraźni politycznej, niech spróbują dziś — gdy mamy zjednoczoną, niepodległą Polskę — pomyśleć, jakby państwo nasze wyglądało bez Poznańskiego, Pomorza i tej części Śląska, która nam się dostała, jakie byłoby jego położenie polityczne, gospodarcze i finansowe, z jakim skutkiem odpierałoby najazd nieprzyjaciela, choćby podobny do tego, któryś-my mieli w r. 1920...