Anton Czechow. Droga na wyspę katorżników

Leonid Bieżyn, Anton Czechow. Droga na wyspę Katorżników

Każdy pisarz rosyjski ma swoją tajemnicę; ma ją także Czechow: wiosną 1890 roku jako trzydziestolatek wyruszył w podróż na wyspę Sachalin - owiane złą sławą miejsce katorgi, zsyłek i przymusowych osiedleń na najdalszym wschodzie Rosji, ówczesne rosyjskie "jądro ciemności". Wyruszył w czasie roztopów, po błocie i bezdrożach, przez szeroko rozlane syberyjskie rzeki, wielokrotnie ryzykując życiem. Dlaczego? Na to pytanie można udzielić stu odpowiedzi i żadna z nich nie będzie ostateczna, Leonid Bieżyn szuka więc własnej - sto pierwszej. Wyprawa na Sachalin staje się dla niego reflektorem, który oświetla całe życie Czechowa, pomagając stworzyć sugestywny portret Antona Pawłowicza i wydobywając na jaw ukrytą stronę zdarzeń, czasem nieoczekiwaną - jak wtedy, gdy pod maską ateusza i racjonalisty odkrywamy w Czechowie człowieka w pewien sposób religijnego, traktującego zawód lekarza jako służbę miłosierdzia; albo gdy krytykowany przez Sołżenicyna za pięknoduchostwo Czechow okazuje się prorokiem-katastrofistą. Powodowany poznawczą pasją i miłością, Leonid Bieżyn stawia się w miejscu swego bohatera nie tylko mentalnie, ale też całkiem dosłownie - w setną rocznicę wyprawy Czechowa na Sachalin powtarza jego podróż we wszystkich szczegółach, które można powtórzyć na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku: korzysta z podobnych środków transportu, wystawia się na podobne niewygody i przygodne znajomości, przesiada się tam, gdzie Czechow się przesiadał, wreszcie zwiedza "wyspę katorżników" z Sachalinem Czechowa w ręku, szukając jego śladów.